بازرسی پیچ و مهره
عکس العمل های پیچ و مهره نسبت به بارهای اعمالی , از طریق آزمون خواص مکانیکی مشخص و معین میشود. خواصی مانند استحکام کششی , استحکام تسلیم سختی , ضربه پذیری و … همگی در معرض تغییراتی قرار میگیرند که به انتخاب روش های تولید و عملیات متالورژیکی بستگی دارد.
بازرسی های پیچ مهره , باید مطابق نقشه های تایید شده , درخواست خرید , مشخصات فنی پروژه و استاندارد های معرفی شده انجام پذیرد. پیشنهاد می شود از این کاب همربا چک لیستی برای بازرسی استفاده گردد و یا به طور مجزا , به بند هایی از آن اقتباس و استناد شود.
انواع پیچ و مهره , بسیار متنوع می باشند , بنابراین مطالب این کتاب جنبه عمومی داشته و نه به عنوان مرجع قطعی بلکه به عنوان راهنما , تهیه و تدوین گردیده است , مطلوب ترین حالت بازرسی پیچ و مهره , در حین ساخت می باشد زیرا نظارت ر تمامی مراحل میسر است.
۱-۴- بازرسی های در حین ساخت:
۱- بررسی گواهینامه مواد اولیه
الف ) نام و محل سازنده
ب ) شماره گواهی نامه
پ ) شماره ریختگی مواد اولیه
ث ) شماره سریال محصول
ج ) ترکیب شیمیایی
چ ) خواص مکانیکی و..
ه ) نتیجه عملیات حرارتی صورت گرفته .
۲- بررسی ظاهری مواد اولیه
الف ) تطبیق شماره شناسایی مواد با شماره گواهینامه ,
ب ) بررسی مواد برای دارا بودن مشخصات فنی صحیح مورد نظر استاندارد
ح ) بررسی ظاهری و ابعاد مواد اولیه و انطباق با مشخصات فنی پروژه
۳- بازرسی و نظارت بر ماشینکاری یا دیگر فرآیندهای ساخت
۴- بازرسی و نظارت بر عملیات حرارتی
۵- بازرسی پوشش نهایی
الف ) فرآیند پوشش دهی مطابق با درخواست کارفرما یا استاندارد مرتبط ,
ب ) کنترل ضخامت لایه پوشش مطابق با مشخصات فنی پروژه , به وسیله ارکومتر
ج ) نظارت بر تست پاشش نمک (Salt spray) در صورت نیاز
د ) بازرسی ظاهری برای کنترل عیوبی مانند ضخامت بیش از اندازه و یا عدم پوشش .
۶- بازرسی چشمی و ابعادی
۷- بازرسی نشانه گذاری
۸- بازرسی و آزمون های نهایی مکانیکی
۹- بررسی مدارک و گواهی نامه صادر شده برای محصول توسط سازنده
۱۰- بازرسی بسته بندی و حمل
در بازرسی نهایی محصول (یا هنگام خرید)بند های ۱ الی ۴ از دستور کار حذف شده و بند ۵ نیز در صورت نیاز به حفاظت سطح , در دستور کار بازرسی قرار می گیرد.
۲-۴- مدارک بازرسی
با این که برخی پیچ و مهره ها با وجود داشتن گواهینامه کیفی و سایر مدارک , در کاربری خود دچار شکست می شوند , اما اخذ گواهینامه از تامین کننده , تا حدودی موجب اطمینان خاطر بوده و تاکیدی بر مسئولیت های وی می باشد .
۱- مدارک مرجع
در این گونه مدارک , جنبه ماخذ را داشته و برای اعمال تلرانس و یا به عنوان مرجع در حل اختلافات احتمالی , استفاده می شوند که شامل این موارد است :
- درخواست خرید کارفرما یا همان مشخصات فنی پروژه
, (Purchase order technical Specification) و
- استاندارد های اعلام شده از طرف کارفرما و در صورت اعلام استاندارد خاص , استاندارد های مشخص پیچ و مهره مانند ASTM , ANSI , DIN , ISO , IFI …
۲- مدارکی که باید در اختیار بازرس قرار گیرد:
- درخواست خرید شامل تعداد , اندازه پیچ و مهره و واشر , و استاندارد های مرتبط ابعادی و مکانیکی , مانند EN 20898 برای مشخصات مکانیکی و EN24014 برای مشخصات ابعادی پیچ ها ,
- خواص مکانیکی و گرید مقاومتی ,
- نوع پوشش دهی و ضخامت پوشش و طلاعات اضافی ,
- گواهینامه مواد اولیه مصرفی ,
- برنامه کنترل کیفی (Q.C.T.M) و برنامه بازرسی (ITP) ,
- روش نمونه برداری (Sampling Procedure) ,
- دستور العمل و نتایج عملیات حرارتی ,
- گواهینامه های کالیبراسیون ابزار اندازه گیری ,
- دستور العمل دسته بندی , محافظت و علامتگذاری بسته ها و حمل , و
- فهرست اقلام بسته بندی (Packing list) .
۳- مدارک ارائه شده از سوی سازنده برای بررسی و امضا
- گزارش های مختلف ساخت و کنترل کیفی ,
- گواهینامه مواد اولیه مصرفی ,
- گزارش های ابعادی ,
- گزارش تست سختی ,
- گزارش تست بارگواه (Proof Load) (برای مهره) ,
- گزارش تست کشش (Tensile) ,
- گواهینامه پوشش سطحی ,
- گزارش تست های غیر الزامی و اطلاعات جانبی مفید ,
- نشانه گذاری روی اقلام و علائم بسته بندی ,
- فهرست اقلام بسته بندی (Packing list) , و
- گواهینامه انطباق محصول .
۳-۴- نمونه برداری برای انجام بازرسی
معمولا روش و نحوه نمونه برداری برای تست های مختلف و بازرسی ها , در قرارداد مشخص شده یا تعداد نمونه اهی مرتبط بازرسی به صورت شفاف و دقیق بیان می گردد و یا برای نمونه برداری , در قرارداد استانداردی به عنوان مرجع ذکر می شود و یکی از استاندارد های مرجع برای نمونه برداری عمومی ISO 2859 بوده , اما استاندارد اروپایی نمونه برداری ویژه پیچ و مهره , ISO 3269 می باشد .
اگر چه تاکید می شود که پیچ و مهره ها مشخصات فنی مورد نیاز در استاندارد ها را برآورده می نمایند , اما در تولید انبوه , تقریبا تحقق تمامی الزامات بسیار دشوار است . جدا سازی پیچ و مهره هایی که نیازمندی های استاندارد را برآورده می کنند از سایر پیچ ها (به علت نوع کاربری و سرویس دهی گوناگون پیچ و مهره) , نه ضرورتی دارد و نه اقتصادی است .
Sample نمونه ای است که به طور تصادفی, از یک Lot یا Batch گرفته می شود و به عبارت دیگر, شانس انتخاب آن با بقیه قطعات برابر است.
Lot تعدادی پیچ و مهره از یک نوع, یک کلاس تلرانس ابعادی, یک کلاس مقاومتی و یک ابعاد است که در شرایط واحد و یکسان تولید شده و در یک زمان به بازرس ارائه می شود.
در استاندارد ISO , سطح کیفی پذیرش (AQL) واژه ای است با معنای سطحی از کیفیت در یک روش نمونه برداری , که با توجه به اهمیت کالا و شرایط بازرسی تعیین می گردد .
توجه ۱ : گرید محصول با طبقه بندی محصول , بر حسب تلرانس و لقی آن مشخص می گردد (به استاندارد ISO 4759-1 مراجعه شود) .
توجه ۲ : برای مشخصه هایی که در شرایط چکش کاری گرم قرار گرفته اند , AQL برابر ۵/۲ استفاده می شود . محصولات تولیدی به روش چکش کاری گرم , به طور جدا گانه بازرسی می شوند .
مشخصه های اصلی یا Major , به ابعادی گفته می شود که بر کاربری یا ماهیت پیچ و مهره تاثیر گذار بوده و بر مشخصه های فرعی یا Mainor تاثیر چندانی ندارد .
ریسک تامین کننده , اصطلاحی است به معنای احتمال برآورده نشدن الزامات فنی یک Lot و در واقع عددی است که به AQL مخصوص خود مربوط می شود .
خریدار مجاز است پیچ و مهره هایی را که تحویل گرفته , از نظر عملکردی و کاربری آزمایش نماید , در ضمن قضاوت او توجیه پذیر است , به شرایطی که از میزان ریسک تامین کننده در مورد مشخصه های ابعادی بالاتر از ۵/۰% و در مشخصات مکانیکی (استحکامی) بالاتر از ۱۲% تجاوز نکنند .
چنانچه نایزمندی خریدار محصول , مبتنی بر کیفیت ابعادی دقیقی باشد (کلاس لقی ۴h/5H) , گرید آن با حروف A یا B مشخص می گردد و اگر نیازمندی , مبتنی بر کیفیت ابعادی نه چندان دقیق (کلاس لقی ۷g/8H) باشد , گرید محصول با حرف C تعیین می گردد .
بنابراین , برای نمونه برداری محصولات با گرید A و B , باید حجم نمونه هایی که از ردیف ریسک تامین کننده ۵% قرار دارند تعیین گردد .
اگر اعتبار سازنده برای خریدار محقق نگردیده باشد و یا اصولا توانمندی لازم برای تولید محصولات با ابعاد دقیق را دارا نباشد , در این صورت می توان در ستون مربوط به Supply Risk جدول ۸ , برای تعیین حجم نمونه از درصد پایین تری از ریسک تامین کننده استفاده گردد , به عنوان مثال ۴% .
اصطلاح دیگری با نام LQ10 وجود دارد که به کاربری و عملکرد پیچ و مهره مربوط می شود , به این معنی که برای پیچ ومهره هایی که کاربری و عملکرد آنها همیت بیشتری دارد , مقدار LQ10 کمتر است , بنابراین مستلزم حجم نمونه برداری و صرف هزینه بازرسی بیشتری است .
نسبت LQ10/AQL تنها توسط خریدار تعیین می شود .
- توجه : سایر مشخصات می توانند بر اساس مشخصات فنی پروژه , تعیین سطحی کیفی می شوند.
- توجه : استحکام کششی و تنش در ۲/۰% کرنش دائمی , می تواند در یک آزمایش تست شود.
- توجه : اگر مقدور است , مطابق گرید های فولاد مربوطه تست شود.
در صورتی که حجم انباشته (Lot Size) کمتر ازحجم نمونه (Sample Size) باشد , باید روی همه نمونه ها بازرسی انجام شود . به عنوان مثال , اگر بخواهیم رزوه های یک پیچ با گل شش ضلعی و درجه کیفی A را بازرسی کنیم , چون محصول سازنده از درجه کیفی بالایی برخوردار است , ریسک تامین کننده با مقدار ۵ مناسب است . بنابراین در می یابیم که AQL برابر ۱ بوده , سپس حجم نمونه ۸۰ و حد پذیرش ۲ تعیین می گردد . یعنی اگر ۳ نمونه از ۸۰ نمونه مردود شوند , تمامی محموله مردود اعلام می گردد .
